Nowakowski Józef - Wspomnienie Neapolu, słowa A. Mickiewicza, Warszawa, ok. 1850

Arcydzieło liryki wokalnej Stanisława Moniuszki, Znaszli ten kraj, miało być ozdobą najważniejszego polskiego projektu pieśniarskiego doby romantyzmu – Śpiewnika domowego, jego trzeciego zeszytu. Ostatecznie pieśń opublikowano dopiero w 1855 r. w Wilnie w czwartym zeszycie słynnej serii, która zawierać miała wartościowe utwory wokalne pisane do poetyckich tekstów o dużych walorach artystycznych, przeznaczone do muzykowania domowego.

Za podstawę słowną posłużył Moniuszce tekst Do H***. Wezwanie do Neapolu Adama Mickiewicza, będący parafrazą pieśni Mignon Kennst du das Land? z cyklu Aus Wilhelm Meister, wchodzącego w skład powieści Wilhelm Meisters Lehrjahre (Lata nauki Wilhelma Meistra) Johanna Wolfganga Goethego. Podmiot liryczny tekstu Mickiewicza, zaglądając w czeluść krateru Wezuwiusza, wspomina wspólne chwile spędzone niegdyś w urokliwej Italii z ukochaną. Uwzględniając włoską scenerię utworu, Moniuszko nadał swojej kompozycji formę muzycznej barkaroli – pieśni włoskich gondolierów.

W XIX wieku poezja Mickiewicza, nawet jeśli nie podejmowała wątków narodowo-wyzwoleńczych, uchodziła za symbol wszystkiego, co polskie. Z tego też powodu nazwisko Mickiewicza, posiadającego status polskiego wieszcza, zaborcy traktowali z ogromną nieufnością. Tak stało się też w przypadku utworu Moniuszki, który w IV Śpiewniku domowym został rozmyślnie opatrzony nazwiskiem Goethego jako autora tekstu.