Piotr Michałowski, PERSZERONY ZAPRZĘŻONE DO WOZU, 1832-1835

23,2 x 30,2cm - akwarela, papier sygn. p.d.: P. Michalowski

 

Po klęsce powstania listopadowego artysta wyjechał do Paryża, gdzie przebywał w latach 1832-1835. Na ten właśnie okres przypada czas powstania prezentowanej akwareli. Wskazuje na to zarówno stylistyka dzieła, jak i uproszczona sygnatura.

Dopiero zapoznanie z ówczesną sztuką francuskiego romantyzmu – z dziełami Géricaulta i Delacroix – dały impuls do działania, który dotychczas zduszany był przez rozliczne obowiązki. Michałowski rozpoczął studia w pracowni Charleta (przyjaciela Géricaulta), która dawała wiele swobody twórczej. Mógł zatem bez skrępowania rozwinąć swój niewątpliwy talent.

Michałowski stał się mistrzem akwareli, artystą operującym farbami wodnymi z prawdziwą wirtuozerią. Jego dzieła cieszyły się w owym czasie ogromnym powodzeniem, a według współczesnych świadectw, cały Paryż lata za jego końmi: artyści, amatorowie, znawcy, nie-znawcy, wszyscy chcą mieć konie „Micalouskiego“, jak go nazywają. Jednym słowem jest to człowiek nadzwyczajny: ma stado w głowie i więcej jeszcze bo sprzedaje swoje konie na wagę złota, czego by z żywymi końmi nie dokazał (C. Michałowska, Piotr Michałowski. Rys życia, zawód artystyczny, działalność w życiu publicznym, Kraków 1911, s. 60).

 

Najtrafniej twórczość Michałowskiego scharakteryzowała jego córka – Celina pisząc, m.in.: Tła obrazów jego i akwarel pełne są świeżości, czuć w nich powietrze, światło i życie [...] Jego sposób malowania koni jest mu zupełnie właściwy. W akwareli jedno śmiałe pociągnięcie pędzla starczy dla doskonałego oddania szyi i wiążących się, ku dołowi spływających szczegółów muskulatury, a skład anatomiczny i jego ożywienie na tem nie cierpią, owszem nabierają niezwykłej siły. [...] Niesłychana trafność oka i śmiałość ręki jego w chwytaniu prawdy w liniach, ruchu i wyrazie nie były zdobyte pracą; żadna wprawa, żadne długoletnie studya dać ich w tym stopniu nie mogą – miał je od początku zawodu malarskiego – było to u niego intuicją z iskry wewnętrznej tryśniętą, co przy wielkiej oryginalności, znamię geniuszu na jego dziełach wyciska. Małe czy wielkie, wykończone czy nie, mniejsza o to – geniusz zaznaczył tu swoje piętno – i to daje najmniejszemu szkicowi cenę, jakiej czasem nie mają wielkie płótna wykończone przez malarzy (C. Michałowska, dz. cyt., s. 66).

Wiele akwarel zakupiono wówczas do Anglii i Ameryki, o tych, które zostały we Francji, pisano, że osoby, które je posiadają, nie pozbyłyby się ich za żadną cenę. O swoim powodzeniu artysta donosił wówczas ojcu: Pokazanie moich robót kilku amatorom, artystom sprawiło, niespodziewany skutek: zastałem już w Paryżu wiele żądań na rysunki moje i nie chcąc się z potrzebnych szkiców ogałacać, musiałem wiele odmówić. Wszyscy znajomi artyści mówią, że wkrótce do wielkiej wziętości dojdę. [...] Trzeba tylko Panu Bogu dziękować za ten niespodziany i pomyślny rezultat i z wytrwałością korzystać z otworzonego pola (J.K. Ostrowski, Piotr Michałowski, Warszawa 1985, s. 136).

 

Paryskie akwarele – wedle słów monografisty artysty, Jana K. Ostrowskiego – łączy przemyślana, choć swobodna kompozycja, ścisłe dostosowanie skali figur do kształtu i rozmiarów karty, delikatność plamy barwnej, uzyskanej za pomocą lekkich, krótkich pociągnięć pędzla, wreszcie staranne, żeby nie powiedzieć drobiazgowe, wykonanie szczegółów. Koloryt jest żywy, jasny, z użyciem przejrzystych błękitów i brązów, uzupełnionych niekiedy plamami czerwieni i żółcieni. Sceny umieszczone są w realnej, ale zazwyczaj szkicowo potraktowanej, przestrzeni, z bielą papieru przebijającą przez delikatny ton tła. Wszystkie akwarele opatrzone są starannie wykaligrafowanymi sygnaturami, nieodmiennie w wersji P. Michalowski, która oszczędzała obcemu odbiorcy trudności wynikających ze specyfiki polskiej ortografii (J.K. Ostrowski, dz. cyt., s. 55).

 

Zatem ponad wszelką wątpliwość prezentowane Perszerony powstały w czasie pierwszego pobytu artysty w Paryżu i są znakomitym przykładem wirtuozerii i mistrzostwa Piotra Michałowskiego.

Piotr Michałowski (Kraków 1800 – Krzysztoforzyce / Krzyżtoporzyce 1855) był najwybitniejszym malarzem epoki polskiego romantyzmu, a jego twórczość jest zjawiskiem w skali europejskiej. Wszechstronnie utalentowany, w latach 1815-1821 studiował nauki przyrodnicze, prawo, historię i języki na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Getyndze. Równocześnie od dzieciństwa uczył się rysunku w krakowskich pracowniach M. Stachowicza, J. Brodowskiego i F. Lampiego. Pracował w administracji Królestwa Polskiego jako naczelnik hut i radca górniczy. Podczas powstania listopadowego kierował produkcją broni i amunicji w hucie w Białogonie. W latach 1832-1835 przebywał w Paryżu i studiował w pracowni Nicolasa Toussainta Charleta. Był znakomitym malarzem koni, a jego obrazy i akwarele zyskiwały podziw i ogromne powodzenie, tak że „cały Paryż latał za jego końmi“. Po powrocie do kraju przebywał głównie w swoich majątkach - Krzyżtoporzycach i Bolestraszycach, zajmując się ich administracją. Wiele podróżował po Europie, wyjeżdżając do Londynu, Wiednia, Karlsbadu, do Belgii, Holandii i jeszcze kilkakrotnie do Francji. W latach 1848-53 pełnił funkcję Prezesa Rady Administracyjnej Miasta Krakowa. Malował dynamiczne kompozycje batalistyczne z wojen napoleońskich, konne portrety wodzów i hetmanów, portrety rodziny i przyjaciół, a także portrety chłopów. Jego obrazy olejne i akwarele, łączące siłę wyrazu z wrażliwością na naturę, odznaczają się śmiałym rysunkiem, syntetyczną formą, wartościami koloru, swobodą techniki malarskiej i romantyczną żarliwością polskiego patrioty.