WSTĘP

Zadaniem dziejów sztuki jest zobrazowanie ewolucji ideałów piękna w ciągu wieków. 

Historja winna obejmować możliwie przedmiotową analizę i charakterystykę dzieł wszystkich epok, wszystkich szkół, wszystkich twórców. Dziejopis powinien posiadać sąd możliwie szeroki, nie skrępowany żadną ciasną doktryną,’żadną formułką. Celem jego nie jest stwarzanie jakiejkolwiek hierarchji w dziedzinie sztuki, lecz analiza sumienna, prowadząca do określenia, co dana szkoła lub dany twórca wnosi rzeczywiście nowego w krainę piękna. 

Takim jest ideał dziejopisarstwa estetycznego. Osiągnięcie jego jest trudne, a nawet niedostępne, jak niedostępny jest dla człowieka bezwzględny objektywizm, jak niedostępne jest dlań wyjście poza obręb własnych upodobań, wierzeń i poglądów. 

Doktryny estetyczne, starające się wyjaśnić rozwój sztuki, mogą być złączone w dwie teorje zasadnicze: jedna z nich – wprowadzona przez Hipolita Taine’a-uważa artystę i jego dzieło za wytwór środowiska i epoki, druga-stawia twórcę i dzieło ponad epoką, poza wpływami rasy, ziemi i chwili dziejowej. 

Prawda, jak się zdaje, leży pośrodku: trudno wyjaśnić powstanie gienjusza jedynie przez wpływy fizyczne i moralne otoczenia, jak również trudno zgodzić się z tym, aby środowisko na urabianie się i działalność gienjusza nie wywierało żadnego wpływu. 

Piszący te słowa jest właśnie wyznawcą tej prawdy, leżącej pomiędzy dwiema wyżej wskazanemi teorjami, prawdy, uznającej wzajemne oddziaływanie na siebie twórcy i środowiska.

Zobrazowanie rozwoju ideałów piękna poprzez wieki jest zadaniem ogromnym, przerastającym siły jednostki; dla wyczerpania tematu należałoby napisać całą wielką bibljotekę. W szkicu popularnym dziejów sztuki możliwym było jedynie wskazanie punktów wytycznych tej ewolucji. Znawca, a nawet zwykły miłośnik sztuki ze zdziwieniem zauważy tu brak wielu nazwisk i dzieł, uznanych i popularnych. Skrępowany ramami książki autor, z konieczności musiał ograniczać się do tych tylko, które najwybitniej charakteryzują daną epokę i daną szkołę. Zresztą, celem książki nie było bynajmniej częściowe chociażby wyczerpanie kwestji, lecz jedynie wskazanie rysów zasadniczych historji sztuki i zachęcenie czytelnika, mało z nią obeznanego, do studjów poważniejszych. 

Sztuce polskiej zostało poświęcone miejsce bardzo niewielkie. Uczyniono tak z tego powodu, że plan w ydaw nictw a „Książek dla wszystkich” przeznacza dla dziejów sztuki polskiej tomik oddzielny.

Wreszcie, należy dodać, że „Szkic dziejów sztuki” obejmuje jedynie sztuki plastyczne, czyli architekturę, rzeźbę i malarstwo. 

AUTOR. 

Paryż, w kwietniu 1902 r.