DAMA W ATŁASOWEJ SUKNI

GERARDA TERBURG

(Na drzewie, 1 stopę 8 cali wysoki, i tyleż szeroki)

Terburg urodził się 1608. r. w Zwoll, prowincyi Over-Issel, z dawnej i szanownej familii. Zasad malarstwa uczył się od ojca, który był dość biegłym i kilka lat mieszkał w Rzymie, nie bez korzyści dla swej sztuki. Niewiadomo u kogo uczył się potem w Haarlem , zkąd wyprawił się na podróż; to tylko pewna, że przed wyjazdem jeszcze dzieła jego były już poszukiwane.

Przebiegł on Niemcy i Włochy; lecz wnosić należy, że piękności i arcydzieła w Rzymie nie najsilniej przemówiły do niego, gdyż nie zmienił ani smaku w rysunku, ani sposobu kompozycyi. Zdaje się , że^chodziło mu głównie o wielki odbyt na roboty, a ten rzeczywiście być musiał znaczny, kiedy dozwolił mu bardzo wspaniale występować na kongresie w Munster, 1648. r. Hrabia Pigoranda, poseł hiszpański, polecił swojemu malarzowi zrobić obraz Ukrzyżowania. Utwór taki przechodził jego siły,.. ale dokonał go przecież przy pomocy Terburga. Poseł, zdziwiony pięknością obrazu, domyślił się że jego artysta musiał użyć czyjejś pomocy; wymógł na nim wyznanie, a za karę, kazał sobie tylko wymienić nazwisko istotnego twórcy. Terburg zrobił portret hrabiego, a potem wszystkich innych posłów; każden z nich pragnął go zabrać do swego dworu. Hrabia Pigoranda przyobiecał Terburgowi zaszczyty i wielki majątek w Hiszpanii, i tern namówił go, że pojechał do Madrytu. Król kazał zrobić swój portret, mianował naszego artystę kawalerem, a do tego dodał w darze złoty łańcuch, medal, bogatą szpadę i srebrne ostrogi. Panowie dworscy także kazali się malować Terburgowi. Damy tak się pokochały w pędzlu jego , że się dobijały ażeby je malował. Zapewniają, że szlachetna jego postawa, dowcip, światowe, ujmujące obejście i wielka zalotność, ogromną zazdrość budziły w Hiszpanach; po kilku pojedynkach, unikając skutków, wyjechał potajemnie do Londynu. Sława już go tam poprzedziła ; wkrótce miał nawał roboty, a chociaż niezmierną nakładał cenę na portrety i obrazy swoje, liczba żądających powiększała się bez ustanku.

Porzucił wreszcie Londyn i przeniósł się do Francyi, gdzie pomimo znacznej liczby zdolnych artystów, w Paryżu , wiele robił portretów i obrazów , które wysoko ceniono i płacono drogo. Tyle zebrał majątku, że mógł iść za popędem serca i wrócić do kraju; opuścił więc i Francyę, pomimo zysków i przyjemności, które tam zatrzymać go były powinny.

Terburg osiadł w Devanter; ożenił się tam z krewną swą, lecz nie miał z nią dzieci. Roztropnością tak zyskał sobie mieszkańców, że go obrano radnym; później został burmistrzem miasta.

Wyborny ten artysta szanowany był we wszystkich miejscach gdzie przebywał, a w kraju wielkie miał zachowanie. Przezornie postępując w wydatkach, dużo oszczędził sobie z zarobionych pieniędzy; umiał używać ich uczciwie za życia i dość jeszcze zostawił dziedzicom. Umarł w 1681 r. w 73. roku życia; ciało jego pochowano w Zwoli, miejscu urodzenia.

W utworach Terburga żądaćby można lepszego smaku w rysunku, który jest okrągły, lecz cokolwiek przyciężki. I pędzel jego czasem wpada w tę wadę, ale zwykle jest pewny; doskonale naśladował on materye jedwabne, szczególniej atłasowe. W każdym prawie jego obrazie, musi być coś z białego atłasu; koloryt jego dobry i przezroczysty; wszystko pięknie wykończone, i byłoby nieocenione, gdyby umiał upiększać naturę; często bowiem naśladował ją zbyt niewolniczo. Malując niezmiernie wiele portretów, nie miał czasu na robienie innych obrazów. Jak Gerard Dow, Mieris, i inni, brał za przedmioty do obrazów, sceny z prywatnego życia; przedstawiał lekcye muzyki, damy grające w karty, kawalerów zalecających się młodym dziewicom, tysiące scen z wyższego towarzystwa, a przynajmniej zamożnego mieszczaństwa. Portrety i obrazy jego piękny Sprawiają efekt; tchnie w nich uczucie godności, którego daremnieby szukać u innych malarzy z jego czasów.

Obrazy jego są bardzo poszukiwane; jest ich dość we Francyi, w Anglii, lecz w Holandyi najwięcej; portretów zaś jego pełno w całej Europie. W Galeryi Drezdeńskiej, oprócz tu dołączonego, są jeszcze trzy obrazy G. Terburga.